Yaratıcı Yazarlık Notları - Ortam

Giriş
Fikir Bulmak
Karakter Oluşturmak
Kurgu ya da Olay Örgüsü

Ortam

Yaratıcı yazarlık serisinin bu yazısında ortamı ele almak istiyorum. Ortamla hikayenin geçtiği mekanları ve zamanı kastediyorum.

Karakterler ve olay örgüsü ile birlikte ortam kurgu eserleri oluşmasını sağlayan önemli öğelerden biri. Hikayenin geçtiği ortam başarılı bir biçimde tasvir edildiğinde hikaye okurun hayal dünyasında çok daha rahat canlanıyor.

Ortamı canlandırmada önerilen en önemli yöntemlerden biri beş duyunun birden kullanılması. Ortamı tarif ederken görüntülerin yanı sıra seslerin, kokuların, ısının, nemin tarif edilmesi yazarların sıkça başvurduğu bir yöntem.

Kişisel tecrübem sık bulunduğum mekanları daha başarılı bir biçimde tasvir edebildiğim yönünde. Örneğin boğaz kıyısında çok fazla yürüyüş yapıyorum ve farkettim ki orada geçen hikayelerde ortamı çok daha canlı bir biçimde tasvir edebiliyorum. Her durumda öyle bir imkanımız olamasa da mümkün oldukça çokça bulunduğumuz yerleri mekan olarak kullanmak avantaj sağlayacaktır.

Görsel bir çağda yaşadığımız için okurların mekanları gözlerinde canlandırması geçmişe göre epeyce kolaylaştı. Bu nedenle ana akım edebiyatta tasvirler birkaç anahtar kelimeyle halledilebilir duruma geldi. Duygular, düşünceler, diyaloglar, bilinç akışı metinde daha büyük yer tutmaya başladı.

Tasvir denince aklıma gelen ilk isim Yaşar Kemal. İnce Memed serisindeki tasvirleri efsanedir. İnce Mehmet romanının ilk 20 sayfası Çukurova'nın doğasını tasvirle geçer. Her ne kadar Yaşar Kemal'in tasvirleri takdir ediliyor olsa da uzun uzadıya yapılan tasvirler bu cağda okurları sıkabiliyor. Bu nedenle ortam tasvirlerini aksiyonlarla harmanlayarak kullanmak okurların sıkılmasını önleyecek bir yöntem olabilir. İyi seçilmiş birkaç ayrıntıyı aksiyon ve diyalogların arasına serpiştirmek dengeli bir anlatım sağlayacaktır.

Öykü ve romanlarında hava durumunu kullanmayı seviyorum. Seven filmi başından sonuna kadar yağmurlu bir atmosferde geçer. Bu atmosferin filmin etkileyiciliğinde muhakkak önemli bir payı vardır. Öykü karakterlerinin ruh halleri ile hava durumu arasında genellikle paralellik kurulur. Hem edebiyatta hem de sinemada yağmurlu ve karlı sahneler öykü kahramanlarının hüzünlerini, sıkıntılarını ifade etmek için kullanılır. Sis ve pus belirsizliği, gizemi ifade eder.

Karakterlerin bulundukları ortamlar onların yaşam tarzı, kişilikleri, sosyoekonomik durumları hakkında bizlere ipuçları sağlar. Evlerinin dekorasyonu, odalarının dağınık olup olmaması, zamanlarını geçirdikleri mekanlar onlar hakkında bize ipuçları verir. (Filmlerdeki golf sahneleri, lüks evler vb zenginliği vurgular örneğin)

Hava durumunun yanı sıra doğal mekanlar da öykülerin atmosferini belirleyen öğelerdendir. Doğal mekanlar masallarda da etkili bir biçimde kullanılır. Örneğin kuyu ve çevresi tekinsizdir. Nehir kıyıları her an bazı şeylerin değişebileceği büyülü ortamlardır. Filmlerdeki karakterlerin mutluluğu genellikle bize kumsal sahnelerinde gösterilir; dört yol ağızları, kavşaklar karakterlerin seçim yaptıkları yerlerdir. Yüksek dağlar kutsallıkla, aşkın gerçeklikle bağlantılı olarak düşünülür. Yeraltı mekanları, mağaralar genellikle sıkıntılı, tekinsiz, insanların cezalandırılması ile eşleştirilen yerlerdir.

Öykülerde kullanılacak mekanların tamamını bizzat ziyaret etme olanağımız bulunmuyor. Bu mekanların internette bulunup resimlerine bakılması ya da videolarının izlenmesi, mekanlar hakkında araştırmalar yapılması hikayenin geçtiği ortamın görsel olarak canlandırılmasını kolaylaştırır. Tarihi bir kurgu yazıyorsak o zamanların kültürü, bakış açıları, mekanları hakkında daha derin araştırmalar yapılması icap ediyor.

Bilimkurguda ortam diğer kurgu türlerine kıyasla daha önemlidir. Özgün ortamlar bilimkurgunun ayırt edici özellikleri arasındadır. Dağ zirveleri, okyanusun derinlikleri, kutuplar, uzay, uzay gemileri, uzak gezegenler bilimkurgunun gözde mekanları arasında yer alır.

Günün zamanlarını atmosfer yaratmak için kullanmak mümkündür. Örneğin daha içtenlikli, dokunaklı, insanın ruhuna dair sahneler için genellikle gece tercih edilir. Gündüz ise daha çok görevlerin halledildiği iş dünyasına ait zamanlar olarak ele alınabilir. Sabah saatlerinin bende özel bir yeri vardır. Başlangıçların, duruluğun, masumiyetin sembolü olarak görürüm. Belki gereğinden fazla bile kullanıyorumdur.

Kurgu eserleri ortamı dikkate alarak yazmak öykünün olay örgüsü ve karakterlerin kişiliklerine de katkı sağlar. Ortam hikayenin diğer öğelerinden kopuk bir arka plan olmaktan öte, karakterlerin ruh hallerine ve olayları yönünü tayin etmeye katkı sağlar. Hikayenin tüm öğeleri oluşturdukları çağrışımlar nedeniyle birbirleriyle etkileşim halindedir.

Okuduğunuz için teşekkür ederim.

Görsel Kaynağı: https://unsplash.com/photos/gsnJjjrWxpA