Wojna Włosko - Abisyńska 1935-1936 - Zapomniany front

Na początku lat trzydziestych XX wieku w Afryce tylko jedno państwo posiadało pełną niepodległość-Etiopia. Już w 1896 roku w czasie trwania wojny Włosko-Abisyńskiej ten zacofany kraj afrykański ośmieszył Włochy, zwyciężając i wypierając włoskie siły chcące przejąć ten kraj i budować swoje imperium kolonialne na wzór brytyjskich i francuskich. Włochy prowadząc, politykę mocarstwową i kolonialną nie mogły, zapomnieć tej upokarzającej klęski i nie chcąc, wycofać się z dalszych starań o silne państwo już w trakcie rządów Benito Mussoliniego starały się budować jak najsilniejszą pozycję w Europie i koloniach. W zawartym pokoju w 1896 roku pomiędzy Etiopią a Włochami potwierdzono niepodległość tego kraju, a nawet pozwolono pozostać włoskim siłą kolonialnym na terytorium Erytrei. W trakcie rządów Mussoliniego w 1925 roku doszło do wzmocnienia sił kolonialnych w Erytrei i Somalii. W 1928 roku Mussolini zawarł z rządzącym Etiopią Rasem Tafari traktat o przyjaźni i handlu.

Mimo podpisanych traktatów to samotne państwo w Afryce zbroiło się na miarę swoich możliwości. Kraje takie jak Szwecja, Czechy oraz Wielka Brytania i Francja dostarczała broni słabo uzbrojonej półmilionowej armii Etiopii. Do 1930 roku w Etiopii panował system feudalny. Ras Tafari, który wstąpił na tron przyjął imię Hajle Selassje oraz tytułował się cesarzem. Dążył do stworzenia jednolitego systemu w swoim państwie, wzmocnić je na arenie międzynarodowej oraz wprowadzić prawo obowiązujące w całym państwie co spotykało liczne opory.

W 1935 roku została podpisana umowa w Rzymie cedująca część Somali francuskiego na rzecz Włoch. W wyniku incydentów granicznych podsycanych głównie przez Włochy doszło do wybuchu konfliktu zbrojnego, w którym armia Mussoliniego najechała na słabszą militarnie i technologicznie Abisynię. W październiku 1935 roku z kontrolowanych przez Włochy terytorium Somalii Włoskiego i Erytrei 500 tysięcy żołnierzy wsparte przez lotnictwo i siły pancerne rozpoczęły, ofensywę kierując się w głąb Abisynii w kierunku jej stolicy — Addis Abeby.

• Początek działań od października 1935 roku i linia frontu do lutego 1936 roku

Siły obu stron

• Źródło danych - Wikipedia.org

Armia Włoch liczyła 500 tysięcy żołnierzy, 2000 dział, 700 czołgów i blisko 600 samolotów. Mimo przewagi liczebnej licząca 800 tysięcy żołnierzy abisyńskich nie posiadała niemal żadnego lotnictwa ani sił pancernych. Prawie połowa sił nie była w pełni wyposażona. Wsparcia Abisynii udzielali zagraniczni doradcy wojskowi z Belgii i Turcji. Wsparcia materialnego udzielała III Rzesza. Państwa zachodnie nie podjęły większych działań poza potępieniem inwazji i nałożeniem sankcji na Włochy.

Inwazja

3 października 1936 roku wojska Włoch przekroczyły granice od północy z terytorium Erytrei i od południa z Somalii Włoskiego. Według europejskich komentatorów wojna miała trwać latami, podobnie jak inne wojny kolonialne. Opór Etiopii od początku napotkał trudności z powodu późno ogłoszonej mobilizacji. Zły stan dróg i fatalna infrastruktura spowalniały postępy włochów. Pierwszym większym starciem była bitwa pod Mekeile. Mimo dużego wysiłku obrońców miasto upadło. Niedługo później inwazja utknęła, a Abisyńczycy, korzystając z okazji przeprowadzili udany kontratak pod Tembien i Aksum. Do ofensywy przystąpiło około 200 tysięcy żołnierzy Abisyńskich. Ofensywa miała na celu odcięcie sił wroga z ataku z lewej flanki przy jednoczesnym ataku z prawego skrzydła. Główny atak wyprowadzono z centrum na włoskie ugrupowanie. Mimo początkowych sukcesów i wymuszenie armii włoskiej do niewielkiego ustąpienia terenu z powodu przewagi technologicznej i militarnej ofensywa została zatrzymana. W czasie walk doszło do użycia broni chemicznej przez włoskie wojska. Jednak mimo przewagi włoskiej ofensywa nie postępowała, tak jak chciał Mussolini. Z powodu wolnych postępów marszałka De Bono zastąpił Pietro Badoglio. W styczniu wojska włoskie ponownie przeszły do ataku odzyskując na północy Tembien (utracony w wyniku kontrataku Abisyńczyków) oraz zmuszając pozostała siły do odwrotu na całym froncie. W bitwie pod Ambę Aradam Włosi atakowali, umocnionych Etiopczyków korzystając, ze wsparcia lotnictwa oraz ciężkiej artylerii. Zwycięstwo otworzyło drogę na stolicę — Addis Abebę. Na froncie północnym pod w czasie drugiej bitwy pod Tembien doszło, do łatwego zwycięstwa włochów wykorzystując, siły pancerne, które łatwo pozwoliły okrążyć Etiopczyków i rozbijając ich wojska.

W marcu 1936 wojska etiopskie były w odwrocie, a duża część została rozbita w wyniku ofensyw przy wsparciu bombowców i broni chemicznej. Zniszczone armie w bitwie pod Amba Aradam Rasa Mulugety Yeggazu, armia Kassy Haile Darge'a podczas drugiej bitwy pod Tembien oraz pod Shire Rasa Kassy Haile Darge'a. Takie klęski przesądziły o klęsce Etiopii. Jedynymi obwodami była gwardia cesarska licząca 10 tysięcy żołnierzy, świetnie wyposażona i uzbrojona na wzór zachodni. 31 marca Hajle Sellasje przy wsparciu gwardii cesarskiej i wojsk plemiennych zaatakował pod Mejczu wojska nieprzyjaciela.

W tej operacji Hajle Sellasje dysponował pułkiem artylerii składający się z dwudziestu nowoczesnych dział polowych 75 mm oraz niektóre działka 37 mm. Ponadto gwardia cesarska posiadała w wyposażeniu moździerze Brandt 81 mm. W pełni wyposażoną armię miały, wesprzeć o wiele słabiej, wyposażone wojska plemienne.

Atak wyprowadzony osobiście przez cesarza w dniu 31 marca przyniósł początkowo sukcesy. Atak gwardii na lewe skrzydło obsadzone przez wojska erytrejskie i włoskie niemal doprowadziło do ich rozbicia. X batalion erytrejski został rozniesiony w czasie ataku. Włosi ponownie użyli broni chemicznej i lotnictwa, aby powstrzymać ofensywę abisyńską. Po godzinie 16 stało się jasne, że gwardia nie zdoła osiągnąć swoich głównych celów, więc Hajle Sellasje rozkazał atak wzdłuż całego frontu. Mimo zawziętości żołnierzy atak został odparty przez włoskie siły. Odwrót Etiopczyków przerodził się w ucieczkę, gdy lotnictwo zaatakowały wycofujące się kolumny. Po przegranej bitwie droga na stolicę stała otworem. 26 kwietnia 1936 roku Włosi wkroczyli do Addis Abeby. Mimo upadku stolicy i rozbiciu armii abisyńskiej kraj przeszedł do działań partyzanckich.

Włoskie wojska kolonialne zbliżające się do Addis Abeby

W czasie okupacji

Po zajęciu większości ziem Etiopii Włosi na masową skalę używali broni chemicznej jak gaz musztardowy inne gazy bojowe. W celu rozbicia ruchów partyzanckich Włosi opryskiwali iperytem rzeki, jeziora oraz ujęcia wody co doprowadziło do katastrofy humanitarnej, okaleczenia ludzi i masowe ofiary śmiertelne.

Etiopska partyzantka również postępowała bardzo brutalnie w przypadku schwytania żołnierzy włoskich lub ich askarysów. Jeńcy byli mordowani w bestialski sposób przez ćwiartowanie ciała, odcinanie kończyn, rozłupywanie czaszek. Również Włosi prowadzili w odwecie politykę terroru w na całym okupywanym terytorium oraz eksterminacji ludności. W 1937 roku po nieudanym zamachu na namiestnika Włoskiej Afryki Wschodniej - Rudolfo Grazianiego. W wyniku tego w Addis Abebie dokonano masakry zabijając około 1,5-3 tysięcy ludzi. Włosi także zakładali obozy pracy, organizowali masowe egzekucje. Terytorium Etiopii zostało wyzwolone w 1941 roku w wyniku ofensywy wojsk brytyjskich i działań partyzantów.

Reakcja Europy

Przed inwazją Hajle Sellasje występował na forum Ligi Narodów z prośbą o rozsądzenie sporów granicznych. Francja, Wielka Brytanie nie podjęły w tej sprawie żadnych działań. Jedynie ZSRR potępił włoskie działania. Kilka dni po agresji na Abisynię Liga Narodów nałożyła sankcje gospodarcze na Włochy z powodu nieuzasadnionego ataku na członka Ligii. Sankcje nie dotknęły w szczególny sposób Mussoliniego, gdyż nie obejmowały ropy naftowej. Stany Zjednoczone jedynie wprowadziły zakaz sprzedaży broni walczącym stroną co jedynie utrudniło sytuacje Etiopii, która była niedostatecznie wyposażona w nowoczesną broń.

Pakt Hoare-Laval

Już w grudniu 1935 roku państwa zachodnie wystąpiły z niekorzystnym dla Etiopii traktatem pokojowym, który zakładał, że znaczna część terytorium może zostać wykorzystana do nieograniczonej ekspansji gospodarczej. Francja i Wielka Brytania liczyły na podział z Włochami pokonanej Etiopii. Gdy pertraktacje wyszły na jaw, zostały one potraktowane jako zdrada Abisynii. Oburzenie opinii publicznej doprowadziło do wycofania się z planów porozumienia oraz dymisji brytyjskiego ministra spraw zagranicznych Samuela Hoare’a oraz francuskiego przewodniczącego rady ministrów Pierre’a Lavala - pomysłodawców haniebnego traktatu.