"Zmysłowe życie roślin" - Daniel Chamovitz / Moja opinia o książce

Właściwie kogo w dzisiejszych zurbanizowanych czasach mogłyby interesować rośliny? Mnie niezbyt. Jednak dobre recenzje i tematyka powiązana z moją ulubioną psychologią skusiły mnie do przeczytania zmysłowego życia roślin. Nie zawiodłem się.

Od razu zastrzegam, że tytuł jest mylący, owe "zmysłowe" nie dotyczy żadnych igraszek , a tyczy się zmysłów jakimi także są obdarzone rośliny. I to jest właśnie tematyka, którą Daniel Chamovitz podejmuje.
Całość książki jest właśnie podzielona na poszczególne zmysły: wzroku, węchu, dotyku, słuchu, propriocepcji (zmysł orientacji w przestrzeni). Mamy też rozdział o pamięci i świadomości roślin co samo w sobie jest dosyć kontrowersyjne, gdyż "Roślina nie ma ośrodkowego układu nerwowego, który koordynowałby informacje napływające z całego ciała."

WZROK

"Sto dwadzieścia pięć milionów pręcików i sześć milionów czopków, zlokalizowanych na powierzchni mniej więcej rozmiaru zdjęcia paszportowego. Odpowiada to matrycy aparatu fotograficznego o rozdzielczości stu trzydziestu megapikseli" rzecz jasna mowa o naszych oczach, a nie roślin. Niemniej jednak jak pisał Darwin – wielki entuzjasta roślin – niemal wszystkie rośliny wyginają się ku światłu, co niejako możemy traktować jako zmysł wzroku. Charles Darwin przeprowadził zresztą eksperyment w ciemnym pokoju i zaświeconej obok lampce, która sprawiła, że roślinka wychylała się właśnie w jej stronę.
Pozostało tylko pytanie gdzie umieszczony jest owy narząd wzroku. A to już rozstrzygnął kolejny eksperyment z zakrywką, którego szkic wytłumaczy wam wszystko.

Fragment szkicu z książki

ZAPACH

Wiemy że rośliny pachną, ale czy one potrafią wyczuwać zapachy? Zgadując odpowiedzielibyśmy zapewne że tak, w końcu węch to jeden z pierwotniejszych zmysłów. Tylko do czego taki węch mogłyby wykorzystać? Autor przedstawia nam kilka odpowiedzi:

"Rośliny wiedzą, kiedy ich owoce są dojrzałe oraz kiedy sąsiad został przycięty sekatorem ogrodnika albo jest zjadany przez jakiegoś żarłocznego owada – mogą to wywęszyć."

Takimi słowami Daniel Chamovitz zachęca nas do zagłębienia się w ten rozdział.
Dalej jest jeszcze ciekawiej, gdyż dowiadujemy się, że wierzba jest "dostawcą" kwasu salicylowego (wykorzystywany do produkcji ASPIRYNY). Wytwarza go bynajmniej nie dla nas, ale w momencie gdy zostanie zaatakowana, tak by wzmocnić swój układ odpornościowy.

DOTYK

Ponownie jak w przypadku zapachu, domyślamy się, że w jakiś sposób roślina wyczuje dotyk. Na jakim stopniu zaawansowania jednak jest ten zmysł? Czy wyczuwają ciepło/zimno? Czy są "świadome" ruchu, kołysania się? Odpowiedź na wszystkie te pytania brzmi tak. Większość rozdziału książki jest poświęcona muchołówce, w której istnienie tego zmysłu jest niezaprzeczalne, o czym świadczy to zdjęcie.

Licencja CC0.

Ta roślina wyjątkowo zainteresowała samego Darwina, który nie do końca potrafił zrozumieć mechanizm jej działania. Okazało się później, że "nacisk na dwa włoski na płatkach liścia muchołówki wyzwala impuls elektryczny, po którym następuje zatrzaśnięcie pułapki".

SŁUCH , ZMYSŁ PROPRIOCEPCJI , PAMIĘĆ

Nie chcę wam zdradzać zbyt wielu ciekawostek zawartych w książce więc te rozdziały już pominę, wspomnę tylko że jeśli odwrócimy roślinę do góry nogami, to z czasem przeorientuje się ona tak (...) "by jej korzenie i pęd rosły we właściwych kierunkach."
Z kolei największe kontrowersje może wzbudzić rozdział o "pamięci" roślin. Niemniej jednak coś takiego jak pamięć krótkotrwała istnieje u pewnej roślinki, mimo że jak to roślina nie posiada układu nerwowego.

DLA KOGO JEST TA KSIĄŻKA?

Książkę polecam zwłaszcza osobom interesującym się przyrodom, ale niekoniecznie tematyką roślin, ponieważ wiele ciekawostek byłoby dla was znajomych. Jeśli natomiast wasze zainteresowania krążą wokół ewolucji i chcielibyście zobaczyć jak przebiegały jej etapy w przypadku roślin - i tego jak postrzegają świat zewnętrzny - to szczerze polecam.