Nakit paraya karşı küresel savaş

Dünya genelinde kanun yapıcılar, fiziksel para kullanımını ortadan kaldırmaya çabalıyorlar. Bu harekete genellikle “Nakit Paraya Karşı Küresel Savaş” adı veriliyor ve üç büyük oyuncu tarafından idare ediliyor.

Image:Fotolia

1. Öncüler

-Kim?
Devletler, merkez bankaları.

-Neden?
Nakit para kullanımının ortadan kaldırılması her türlü para hareketini izlemeyi kolaylaştıracak - suçluların para hareketleri de dâhil.

2. Düşman

-Kim?
Suçlular, teröristler

-Neden?
Yüksek yazılı değere sahip banknotlar anonim bir biçimde (kimlik açıklamaksızın) yasadışı para nakilleri gerçekleştirmeyi kolaylaştırıyor.

3. İki Ateş Arasında

-Kim?
Vatandaşlar

-Neden?
Fiziki paranın zoraki bir biçimde ortadan kaldırılması, toplumsal özgürlükleri ve ekonomiyi olumsuz etkileyecektir.

Nakit Halen Kral mı?

Nakit her zaman kral olmuştur fakat 90’lar ile birlikte yeni teknolojilerin getirdiği kolaylıklar, nakit harici ödeme yöntemlerinin çok daha erişilebilir hale gelmesine yol açtı.

• İnternet bankacılığı
• Akıllı telefonlar
• Ödeme teknolojileri
• Şifreleme

2015 yılında dünya genelinde 426 milyar dolar nakitsiz (elektronik) ödeme gerçekleştirilmiştir. Bu, beş yıl öncesine göre %50 artış demek.

Yıl	Elektronik ödeme sayısı
2010	285.2 milyar dolar
2015	426.3 milyar dolar

Ve günümüzde dijital olarak ödeme yapmak için aşağıdakiler gibi çeşitli seçenekler bulunuyor:

• İnternet bankacılığı (Visa, Mastercard, Interac)
• Akıllı telefonlar (Apple Pay)
• Aracılar (Paypal, Square)
• Kripto para birimleri (Bitcoin)

İlk Kurşun Sıkılıyor

Bu yeni teknolojilerin gösterdiği başarı sebebiyle kanun yapıcılar artık tüm ödemelerin dijital olması gerektiğini savunmaya başladılar.

Nakitsiz bir toplum adına şunları savunuyorlar:

Yüksek değerli banknotlar tedavülden kalktığı takdirde hayat teröristler, uyuşturucu satıcıları, kara para aklayanlar ve vergi kaçıranlar için daha zor bir hale geliyor.

• $100 dolarlık banknotlar halinde 1 milyon dolar yalnızca 1 kg ağırlığa sahiptir.
• Suçlular her yıl dünya genelinde 2 trilyon dolar tutarında para nakli yapıyorlar.
• Dünya genelinde en çok rağbet gören banknot olan $100 dolarlık ABD banknotundan 10 milyar tanesi dolaşımda bulunuyor.

Bu sayede yasal düzenleyiciler ekonomi üstünde daha sıkı denetime sahip oluyorlar.

• Daha kolay takip edilebilen para daha fazla vergi geliri demektir.
• Her ödeme işleminde aracı olarak davranan bir üçüncü taraf var demektir.
• Merkez bankaları enflasyonu denetim altına almak amacıyla belirli bir faiz oranı belirleyip harcamayı teşvik edebilirler (veya caydırabilirler). ZIRP (FED'in Sıfır Faiz Politikası) ve NIRP (FED'in Negatif Faiz Politikası) politikaları da buna dâhildir.

Elektronik ödemeler daha hızlı ve verimlidir

• Nakit para ile uğraşmak zorunda kalmayan bankaların masrafları azalacaktır.
• Bu, yasal yükümlülükleri yerine getirmenin yanı sıra kayıt tutma işlemlerini de kolaylaştırmaktadır.
• Bazı uzmanlara göre nakit paranın getirdiği “yük” GSYH’nin %1.5’i kadar olabilir.

Fakat bunun mümkün hale gelmesi için nakit paranın ve özellikle de büyük banknotların ortadan kaldırılması gerektiğini söylüyorlar. Ne de olsa dünya genelindeki ödeme işlemlerinin %85’inde nakit kullanılıyor.

Savaş İlanı

Düzinelerce ülkede hükümetler ve merkez bankaları nakit parayı ortadan kaldırmak için hızla işe koyuldular.

Buna dair bazı anahtar nitelikte örnekler? Avustralya, Singapur, Venezüela, ABD ve Avrupa Merkez Bankası yüksek değere sahip kupürleri ortadan kaldırdılar veya kaldırma planı yapıyorlar. Fransa, İsveç ve Yunanistan gibi başka ülkeler ise nakit ile yapılabilecek ödeme meblağına sınırlama getirmek, ülke genelindeki ATM sayısını azaltmak veya bankacılık sistemi dışında tutulabilecek para meblağını sınırlamak gibi önlemlere başvuruyorlar. Son olarak, bazı ülkeler bir adım daha ileriye gidiyorlar. Güney Kore 2020 yılında kâğıt parayı tümüyle ortadan kaldırmayı planlıyor.

Fakat günümüzde “Nakde Karşı Savaş” konusunda konuşacaksak, Hindistan’da günler süren kuyruklardan bahsetmeden olmaz. Hindistan Başbakanı Narenda Modi 2016 yılında 500 ve 1000 rupi banknotları tedavülden kaldırarak, bir gecede dolaşımdaki paranın %86’sını yok etti. Hindistan vatandaşları teorik olarak 500 ve 1000 rupilik banknotları daha yüksek bedelli banknotlar ile değiştirebiliyor olsalar da kişi başına 4000 rupilik bir sınır bulunuyordu. 4000 rupiden daha büyük meblağlar için bir bankanın aracı olmasının zorunlu tutulduğu ülkede vatandaşların yalnızca %50’sinin bankacılık hizmetlerine erişim imkânı bulunuyordu.

Hindistan’daki bu parasızlaştırma hareketi sebebiyle şu ana kadar 112 ölüm vakası bildirildi. Bazı insanlar intihar ettiler, fakat ölümlerin çoğu, para takası yapmak için bankalar önünde saatler hatta günlerce kuyruk bekleyen yaşlılar arasından çıktı.

İki Ateş Arasında Kalanlar

Devletlerin nakit ile verdikleri bu savaş sırasında attıkları kurşunlar hiç umulmadık bazı kurbanlar ortaya çıkarabilir.

1. Gizlilik

• Elektronik (nakit kullanılmayan) ödemelerde her zaman bir aracı veya üçüncü taraf bulunur.
• Kişisel ödemelere ve kayıtlara devletin daha sınırsızca erişmesi mümkün olur.
• Belirli ödeme türleri (kumar, vb.) devletler tarafından engellenebilir veya dondurulabilir.
• Dağıtık (distrubeted) kripto para birimleri bu tip ödemeler için bir seçenek olabilirler.

2. Birikimler

• Tasarruf edenler birikimlerini sistemin “dışında” tutmak gibi bir bireysel özgürlüğe sahip olmayacaktır.
• Nakit parayı ortadan kaldırmak, negatif faiz oranlarını (NIRP) yasal düzenleyiciler için ulaşılabilir bir seçenek haline getirebilir.
• Nakitsiz bir toplum aynı zamanda tüm tasarrufçuların bankalara omuz vererek kurtarma senaryoları için “sürekli oltanın ucunda” olacağı anlamına geliyor.
• Tasarrufçuların para darlığı (deflasyon) veya para bolluğu (enflasyon) gibi aşırı uçlardaki şartlara tepki verme imkânları sınırlı olacaktır.

3. İnsan Hakları

• Paranın hızla tedavülden kaldırılması insanların yaşama ve beslenme gibi temel haklarını ihlal etti.
• Hindistan’da 500 ve 1000 rupilik banknotların dolaşımdan kaldırılması birçok insani trajediye, hastaların tedavi hakkından mahrum bırakılması ve insanların karın doyuracak gelirden yoksun kalmaları gibi olayların yaşanmasına sebep oldu.
• Tedavülden kaldırma işlemleri, ekonominin kayıt dışı (gayri nizami) alanlarından geçimini sağlayan insanlara ve küçük işletmelere de zarar veriyor.

4. Siber Güvenlik

• Sahip olduğumuz tüm servet dijital olarak saklanırsa, siber suçların yarattığı potansiyel tehlike ve etki gücü artar.
• Kimlik hırsızlığı veya bilgisayar korsanlığı sebebiyle bir insanın tüm hayat birikimi yok olabilir.
• Juniper Research tarafından yapılan bir araştırmaya göre daha şimdiden çevrim içi güvenlik ihlallerinin 2019 yılında 2.1 milyar dolara ulaşması bekleniyor.

Nakit Paraya Karşı Savaş hızlanırken çok kurşun atılacak. Soru şu: en ağır yarayı kim alacak?

Courtesy of: The Money Project