tehalük
Tehalük: تهالك: Helak kelimesinden türetilmiş, (1) İstekle atılma.
(2)Tehlikeye aldırış etmeden, birbirini çiğneyecek gibi koşuşma, anlamlarında Arapçadan Osmanlıcaya geçmiş kelime.
Tehalük etmek: Can atmak, çok istemek.
Cümle içinde: "Yeni neşriyattan ne görürse hepsinin üzerine ayrı bir tehalükle atılırdı."
Y. K. Karaosmanoğlu
Posted on HEDE - A place for sharing knowledge in a friendly way
hocam ben bu kelimenin helak kelimesinden türetildiğini bilmiyordum. Aklıma helak olma ifadesi geldi. "أَبَرَ القَوْمُ : هلك." Kavimler helak oldu. bu kelime bana sanki yok oldu yok edildi gibi anlamlara geliyor diye düşünüyordum.
Evet. Haklısın hocam. Helak kelimesinin "yıkılmak, bitmek, mahvolmak..." gibi anlamları var. Hatta sözlükte ilk yazılan anlamlarıdır bunlar; ama ikinci anlamı ise yukarıda belirttiğim gibi düşkünlük, çok istemek gibidir. Üçüncü anlamı ise azab ve korku gibidir. Türeme sonucunda anlam kaymasına uğrayarak tehalük; istekle atılma gibi fiil durumuna gelmiştir.
Ya bunun çoğulu Tehâlükât imiş. Fiilin çoğulunu, o fiili birden fazla insan için kullanırken mi kullanıyoruz acaba? Yani şöyle mi olurdu örnek cümle;
Yeni neşriyattan ne görürse hepsinin üzerine ayrı bir tehalükatla atılırlardı."
Dersten sonra konuşalım bunu hocam. Konu güzel yerlere gidecek. :)
:) iyi dersler hocam
Hocam geldim. :) Ne diyorduk? :))
Evet. Dediğin gibi kelimenin çoğulu "tehalükat"
Yani Türkçeye tam olarak çevirdiğimizde, "can atmalar, çok istemeler" oluyor. :) Eve tam olarak böyle oluyor. :)
ve senin örnek cümle güncellemen de tam yerine oturmuş.
Aynı zamanda cümledeki "neşriyat" kelimesi de çoğul bir kelimedir.
"neşriyat" kelimesi isim. Burada çoğul ekini "at" olarak alıyorlar ve bu eki sadece dişil kelimelere getiriyorlar. Eril kelimeler için başka ekler kullanıyorlar.
eyvallah hocam.
Fiilin çoğulu olması ilk defa dikkatimi çekti, neşriyat isim olduğundan normal ama fiilin çoğulu ilginç. Her fiil için geçerli değildir heralde.
Yok hocam. Fiiler çoğul olabilir; Tehalük fiil değildir, isimdir. Biz Türkçede ismin yanına yardımcı fiil (etmek, olmak, eylemek...) getirerek birleşik fiil oluşturuyoruz. Bu yüzden Tehalük kelimesini fiil olarak algılıyoruz. Türkçe düşündüğümüz için oluyor bu. Bu kelime Arapça ve Osmanlıca özünde isimdir.
Fiillerin çoğul eki alma durumu ise tamamen farklı bir biçimde gerçekleşiyor. Arapçada 'mâzi' fiiller çoğul ekleri alarak çekimlenebilirler. Ekler ise isim cümlelerinde ve fiil cümlelerinde ayrı ayrı onlarca çeşit haline eklenirler. Sanırım sorularının cevabı şu bağlantıda var. :)
Arapçada 24 siga vardır hocam. Her birinin de ayrı ayrı çekimleri vardır. Mazi, Muzari, Masdar, ismi zaman, ismi Mekan, Emir, Nehiy vs. Çek çek bitmez. Medrese usulü eğitimde Arapçayı bu şekilde öğretmeye çalışırlar ama ben bu yöntemi çok ta faydalı bulmuyorum. Amaç bu dili öğrenmekse yöntem bu olmamalı bence. Yıllarca uğraştım bu çekimlere. Hepsini çektim. En sonunda da bu şekilde öğrenemeyeceğime kanaat getirdim. Çünkü bir Arap bile bu çekimleri yapamıyor. Bir dili öğrenmenin en iyi yöntemi diyalog kurmaktır bence.
!popcorn
Bot mu bu hocam?
Sanıyorum evet @thales7 hocamın yarışmalarının yorumlarında görüyorum hep🙃
Ne iş yapıyor ki acaba :)
Hocam yorum kasıyor herhalde😅 @banjo da zamanında Upvote ve yorum kasardi🙃
şimdi bunla konuşabilir miyim ki... :)
!popcorn