Ponzi Sistemi Nedir? Nasıl Çalışır?
Ponzi Sistemi ve Tarihçesi
Ponzi sistemi, ilk olarak 1920 yılında ortaya çıkmıştır ve adını sistemin yaratıcısı olan Charles Ponzi’nin soyadından almaktadır. Charles Ponzi, posta pulu alıp satarak para kazanma hedefi olan fakat sermaye sıkıntısı olan birisiydi. Kısa süre içerisinde kendisine iyi bir sermaye yaratmak isteyen Charles Ponzi bu hedefine ulaşabilmek için Ponzi sistemini yaratmıştır. Bu sistemi ilk tasarladığı zaman Charles Ponzi kendi dükkanına ‘’Kısa vade içerisinde paranızı ikiye katlayın’’ gibi ilanlar asmaya başlamıştı ve bu ilanlar çok kısa süresinde hedefine ulaşmasını sağlamıştı. Oldukça kısa süre içerisinde kendisine çok ciddi yatırımcı kitlesi elde eden Ponzi bu şekilde sistemi yaratmıştı. Tabii ki Ponzi ilk olarak buradan sağlamış olduğu sermaye ile pul alım-satım işlerine başlamıştı ve yatırımcılar da elde ettikleri kazançlardan oldukça memnundu. Bu yatırımcılar sistemden memnun kaldıktan sonra ise çevresindeki insanları sisteme dahil etmişti ve Ponzi’nin tasarlamış olduğu sistemde bulunan yatırımcı sayısı çok hızlı bir şekilde artış göstermekteydi.
Sistem tasarlandığı ilk zamanlarda oldukça kusursuz işliyor ve hızla kulaktan kulağa yayılıyordu çünkü yatırımcılara oldukça yüksek miktarlarda kâr oranları vaat ediliyordu ve her gelen yeni yatırımcının parasının bir bölümü onu davet eden kişiye ödül olarak veriliyordu. Yatırımcılar davet ettiği her kişi için para kazanabiliyor ve bu sebeple de davet edebileceği maksimum kişi sayısına ulaşmayı hedefliyordu. Tabii ki bu durumun sonucunda da sistemde bulunan yatırımcı sayısı çok hızlı şekilde artış gösteriyordu.
Ponzi tarihçesi bir kenara, ponzi sistemi hakkında da bahsetmek gerekirse bu sistem ülkemizde saadet zinciri olarak adlandırılmaktadır. Ponzi sistemine dayalı olarak kurulan projeler her zaman insanlara hayal satmaktadır ve hiçbir zaman sonsuza kadar işleyişini sürdüremez. Bu gibi sistemler genellikle belirli bir yatırımcı kitlesine ulaştıktan sonra sistemin kurucusunun toplanan tüm para ile ortadan yok olması sonucunda sonlanmaktadır.
Tarihin en büyük dolandırıcısı olmuş ve bu sistemi yaratmış kişi olan Charles Ponzi bu şekilde birçok dolandırıcı ve girişimciye örnek olmuştur.
Ponzi Sistemi Nasıl İşler?
Ponzi sistemi tam olarak piramit şeklinde işlemektedir. Sistem bir kişi tarafından kurulmakta ve sonrasında ise sisteme yeni üyeler kazandırılarak büyümeye devam etmektedir. Yeni üye kazandırabilmek adına yüksek kârmarjı sunan ponzi sistemleri ayrıca davet edilen her üye için ekstra olarak bonus ödemeleri yaptığı için kolaylıkla yeni kullanıcılara ulaşmaktadır. Her ne kadar burada okunan satırlar birçok kişi için güvensiz gibi görünüyor olsa da bu gibi sistemlerin yayılmaya başlaması güvensiz yatırımcıların küçük miktarlarda deneme yatırımları yapması ve bu yatırımların kâr paylarını alması ile başlıyor. Ponzi sisteminin nasıl çalıştığı hakkında daha detaylı bilgiyi ise şu şekilde örneklendirerek devam edebiliriz;
İlk olarak başlangıç aşamasında 2 kişinin sisteme 100$ yatırdığını düşünelim. Toplam olarak 200$ sistemde toplanmış oluyor ve yatırım yapan bu kullanıcılara belirli bir süre içerisinde belirli bir faiz oranı ile getiri sağlanacağı söyleniyor. Bu sürenin sonuna gelindiği zaman ise bu kullanıcılara ödemeleri yapılıyor ve bu şekilde kullanıcıların güveni kazanılmış oluyor. Sisteme yatırım yaparak kısa süre içerisinde yüksek kâr marjı elde eden kullanıcılar ise hem ekstra bonus kazanabilmek için hemde çevresinde bulunan insanların bu sistemden getiri sağlaması için tüm çevresine bu sistemi duyurmaya başlıyor ve bu şekilde sistemde bulunan yatırımcı miktarı hızlı şekilde artmaya başlıyor.
Bu sistemde yatırımcılara vaat edilen kâr oranı ise yeni yatırımcılardan sağlanmaktadır o sebeple yeni yatırımcıların yapmış olduğu tüm yatırımlar önceki yatırımcıların kâr payı ödemelerinde kullanılmaktadır. Sistem bu şekilde işlemiş olduğu için ise bu piramit sisteminde sistemi kuran kişi ve yatırım yapmış olan ilk kişiler çok yüksek miktarda kazanç elde etmektedir.
Her yeni gelen yatırımcının bu sisteme 2 kişiyi davet ettiğini ve yatırım yaptırdığını düşünecek olursak sistem tam olarak aşağıda yer alan grafiğe göre yatırımcı sayısını kısa sürede katlamış oluyor.
1 Kişi – Sistem Kurucusu
2 Kişi – İlk 2 Yatırımcı
4 Kişi
8 Kişi
16 Kişi
32 Kişi
64 Kişi
128 Kişi
256 Kişi
512 Kişi
1.024 Kişi
2.048 Kişi
4.096 Kişi
8.192 Kişi
16.384 Kişi
32.768 Kişi
65.536 Kişi
131.072 Kişi
262.144 Kişi
524.288 Kişi
1.048.576 Kişi
Burada yer alan grafikte de görüldüğü gibi tasarlanan sistem 21. Etaba ulaştığı zaman sistem içerisinde bulunan yatırımcı sayısı 1.000.000 kişiyi aşıyor ve bu süre içerisinde de yatırımcılarına para kazandırmaya devam ediyor. Tabii ki zaman içerisinde bu sistem bu şekilde devam edemiyor ve sisteme üye olacak yeni yatırımcının bulunamayacağı noktaya geliniyor ve burada sistem tıkanmaya başlıyor. Yukarda paylaşılan listeye göre 524.000 kişinin parası ortak bir havuzda toplanıyor ve bu kişilerden önce sisteme dahil olmuş yatırımcılara dağıtılıyor. Daha sonra ise sistemin devam etmesini gerektiren para miktarı bulunamadığı için kurucu kişi havuzda biriken ve mevcut olan tüm parayı alarak ortadan kayboluyor ve bir sistemin sonu gelmiş oluyor.
Kısaca, genellikle ilk yatırımcıların çok yüklü para kazanabildiği bu sistem her zaman için son dahil olan kullanıcıları mağdur etmektedir. Bu sistem günümüzde aktif olarak kullanılmaktadır.
Türkiye’de son birkaç yıl içerisinde gerçekleşen ve çok sayıda kişinin mağdur edilmesine sebep olan ponzi örnekleri ise Çiftlik Bank, PlusToken ve Onecoin olarak sıralanabilir.
Ponzi Sistemi halk arasında Piramit Sistemi veya Saadet Zinciri olarak da bilinmektedir.
Kaynak: https://ekonomi101.net/ponzi-sistemi-nedir-nasil-calisir/